Bogusław Śledź
Wprowadzenie
Pod pojęciem „bariery technicznej” w wymianie handlowej, uważa się każde zobowiązanie narzucone na eksportera lub importera, w celu dostosowania jego towaru do warunków technicznych innych, niż te obowiązujące w kraju wytwarzania, zanim udzieli się mu zezwolenia na wprowadzenie wyrobu na rynek.
W celu podniesienia efektywności produkcji i ułatwienia wymiany handlowej oraz ograniczenia wpływu barier technicznych, kraje zawarły Porozumienie Światowej Organizacji Handlu w sprawie barier technicznych w handlu (Dz. Urz. L 336 z dn. 23.12.1994 r.). Porozumienie WTO zapewnia, że obowiązkowe regulacje techniczne, dobrowolne standardy i procedury badania zgodności z regulacjami technicznymi i standardami nie tworzą niepotrzebnych przeszkód w handlu międzynarodowym. Wprowadzane środki nie mogą być przygotowane, przyjęte lub stosowane w sposób, który bez uzasadnienia dyskryminuje kraje lub prowadzi do „ukrytych” lub stronniczych restrykcji w handlu.
Wprowadzenie przepisów technicznych dopuszcza się jedynie w sytuacji, gdy przepisy te są niezbędne dla spełnienia z góry określonych wymagań. Uzasadnionymi wymaganiami są m.in.:
• wymagania bezpieczeństwa międzynarodowego;
• zapobieganie oszukańczym praktykom;
• ochrona zdrowia lub bezpieczeństwa ludzi, ochrona życia i zdrowia zwierząt i roślin lub środowiska.
Przykładem bariery technicznej może być zobowiązanie importera do zwrócenia się do instytucji wspólnotowej o potwierdzenie zgodności jego wyrobu z warunkami technicznymi, które są wymagane. Bariery techniczne hamują import towarów, wymuszają kosztowne prace dostosowawcze na eksporterze, które wpływają na wzrost ceny towaru. Barierami technicznymi w handlu są: przepisy techniczne, normy, procedury zgodności, do których stosowania jest zobowiązany importer (eksporter). Powstające bariery techniczne wynikają najczęściej z istniejących na rynku przepisów dotyczących standardów, systemów pomiaru i kontroli jakości towarów, bezpieczeństwa technicznego, wymaganiami sanitarno weterynaryjnymi, zasadami opakowań i oznakowań wyrobu, norm ekologicznych itd.
Uzgodniono stanowisko w sprawie zasad harmonizacji przepisów technicznych poprzez tworzenie norm międzynarodowych. Jeżeli nie istnieje odpowiednia norma międzynarodowa lub gdy treść techniczna projektowanego przepisu technicznego nie jest zgodna z treścią techniczną odpowiednich norm międzynarodowych, to członkowie tego Porozumienia są zobligowani do przekazania informacji pozostałym członkom, w taki sposób, aby inne kraje mogły przygotować się do tej zmiany.
Uzgodniono też stanowisko w sprawie procedur oceny zgodności wyrobów i usług z dokumentami odniesienia (normy, specyfikacje). Jeżeli wymagane jest pozytywne zapewnienie zgodności z przepisami lub normami, to centralne jednostki rządowe będą stosowały następujące postanowienia wobec produktów importowanych:
• zapewnienie takich samych warunków wprowadzania towarów na rynek dostawcom krajowym i zagranicznym, aby ułatwić międzynarodowa wymianę towarową;
• dostawca ma prawo do oceny zgodności według zasad procedury, w tym możliwość przeprowadzenia oceny zgodności w ośrodku tego przeznaczonym oraz uzyskanie odpowiedniego znaku systemu.
W ramach Porozumienia WTO został powołany Komitet do Spraw Barier Technicznych w Handlu. Komitet ten może udzielać na podstawie wniosku: określonych, ograniczonych w czasie, całkowitych lub częściowych, zwolnień ze zobowiązań wynikających z Porozumienia WTO.
Wspólnota Europejska postawiła sobie za cel eliminowanie nieuzasadnionych barier w wymianie handlowej. Bariery techniczne zajmują ważne miejsce w pozataryfowej ochronie handlowej.
Produkty wprowadzane na rynek UE muszą być zgodne z obowiązującym prawem wspólnotowym. Początkowo harmonizacja przepisów technicznych polegała na tworzeniu szczegółowych technicznie wymagań dla każdego wyrobu (tzw. podejście sektorowe).
W związku ze stałym postępem technicznym wymagania dla każdego produktu stawały się szybko nieaktualne. W Nowym Podejściu regulującym przepływ towarów przyjęto zasadę, polegającą na tym, że producent lub importer wprowadza do obrotu towary na własną odpowiedzialność, bez uprzedniej kontroli władz publicznych. Wyroby wprowadzane do obrotu muszą jednak posiadać certyfikaty zgodności wystawiane przez jednostki notyfikowane albo deklaracje zgodności samego producenta. Podmioty gospodarcze odpowiadają same za zgodność produktu, w zależności od roli odgrywanej w łańcuchu dostaw, w celu zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa, zdrowia, ochrony konsumentów i środowiska oraz zagwarantowania uczciwej konkurencji na rynku UE. Prawidłowość działania tych podmiotów jest kontrolowana w każdym państwie wspólnotowym przez systemy nadzoru rynku.
W obecnym stanie prawnym istnieje jeszcze rozproszenie zasad i ram prawnych w wielu dokumentach.
Podmioty gospodarcze mają problemy z interpretacją i wdrażaniem przepisów zharmonizowanego prawa UE. Produkty wspólnotowe objęte są bowiem często więcej niż jedną dyrektywą. Powoduje to, że te same elementy nie są ujmowane w ten sam sposób w różnych dyrektywach np. definicje pojęć. Te niespójności ma w przyszłości usunąć opublikowana decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 768/2008/WE z dn. 9.07.2008 r. w sprawie wspólnych ram dotyczących wprowadzania produktów do obrotu, uchylająca decyzję Rady 93/465/EWG (Dz. Urz. L 218 z dn. 13.08.2008 r.). Decyzja ta zawiera wszystkie elementy prawa dotyczące produktów, definicje, procedury oceny zgodności, zasady dotyczące oznakowania CE oraz desygnowania jednostek notyfikowanych, które będą stosowane w dyrektywach sektorowych.
W decyzji rozróżniono zadania dla: producentów, importerów, dystrybutorów i innych podmiotów w łańcuchu dystrybucji. Do obowiązków importerów należy upewnienie się co do zgodności wprowadzanych do obrotu produktów z obowiązującymi wymaganiami. W tym celu importerzy muszą upewnić się co do przeprowadzenia procedur oceny zgodności oraz dostępności oznakowania i dokumentacji, która została sporządzona przez producentów dla prowadzących inspekcję organów nadzoru. Importerzy nie mogą wprowadzać produktów niespełniających tych wymagań lub stwarzających zagrożenie. W przypadku, gdy importer uważa, że produkt nie jest zgodny z przepisami wspólnotowymi, to nie wolno mu wprowadzić produktu do obrotu, dopóki nie zostanie zapewniona zgodność produktu.
Od importera wymaga się, aby przy udostępnieniu produktów na rynku UE postępował z należytą dbałością w zakresie obowiązujących wymagań, ostrożnie obchodząc się z produktem, by nie miało to negatywnego wpływu na jego zgodność. Producenci i importerzy, którzy wprowadzili do obrotu na rynku UE towary niezgodne, odpowiadają za szkody zgodnie z dyrektywą Rady 85/374/EWG z dn. 25.07.1985 r. (Dz. Urz. L 210 z dn. 7.08.1985 r., zm. dyrektywą 1999/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, Dz. Urz. L 141 z dn. 4.06.1999 r.).
Każdy importer wprowadzając produkt do obrotu, powinien umieścić na nim swoje nazwisko i adres kontaktowy, zarejestrowaną nazwę towarową lub zarejestrowany znak towarowy. Jeżeli nie jest to możliwe, to na opakowaniu lub dokumencie dołączonym do produktu, np. w przypadku, gdy wymaga to otwarcia opakowania, aby umieścić na produkcie swoja nazwę i adres. Importerzy zobowiązani są do dołączenia do produktu instrukcji obsługi oraz dostarczenia informacji na temat bezpieczeństwa w języku łatwo zrozumiałym przez konsumentów i innych użytkowników końcowych. We wszystkich przypadkach występującego ryzyka, które produkt stanowi, w celu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów muszą importerzy przeprowadzić: badania próby produktów wprowadzanych do obrotu oraz badania skarg.
Jeżeli uznają, że wprowadzony produkt stwarza zagrożenie są zobowiązani natychmiast podjąć środki naprawcze, aby zapewnić zgodność produktu, jego wycofania lub odzyskania. Niezwłocznie informują o tym właściwe organy państw członkowskich, w których wprowadzili towar. Importerzy muszą przechowywać kopię deklaracji zgodności WE dla organów nadzoru rynku. Na żądanie właściwych organów krajowych importerzy:
• udzielają wszelkich informacji;
• udostępniają dokumentację konieczną do ustalenia zgodności danego produktu, w języku zrozumiałym dla tego organu krajowego;
• współpracują z organami w celu usunięcia zagrożeń, jakie stwarzają produkty wprowadzone przez nich do obrotu.
W opracowaniu zostały przedstawione wybrane charakterystyczne bariery techniczne dla importera
- stosowane do niektórych towarów, obowiązujące na rynku wspólnotowym. Nie jest to zatem zamknięty katalog środków pozataryfowych, które mają wpływ na wymianę towarową Wspólnoty z krajami trzecimi.
